Tek bir veriye dayanarak, ekonomi iyiye gidiyor ya da kötüye gidiyor diyemezsin. Mesela şu an yıllardır kimi ekonomi çevrelerinin gözüne batan çıban olan cari açık düşüyor. Ekonomi Bakanı, bundan tatlı bir veri olarak bahsediyor. Ne var ki Milli Ekonomimizin cari açığının düşüyor olması bizim için iyi değil, kötü bir veridir. İlk ve basit yorum, düşen cari açığa bakarak ülkenin daha az fakirleştiği sonucuna varmaktır. Ama bu çok yüzeysel bir yaklaşımdır. Zira cari açığın asıl küçülme sebebi, üretemeyen bir ekonomi oluşumuzdur.
Mevcut kısmı üretimimiz de ithalata dayalı bir imalattır. Yani hammaddeyi yurtdışından alıyorsun. Ara mamül üretip, nihai mal üreten ülkelere satıyorsun. Sonra, onların nihai malını para verip alıyorsun. Çok basit bir matematikle, 2 kere alıp 1 kere satıyorsun. Ara mamülüne o denli kar yükleyebilir misin ki 1 sattığın 2 aldığından meblağ olarak daha fazla olabilsin? Hayır bu mümkün değil. Çünkü ekonomi, maksimum rasyonel davranılan bir alandır. Diğer aktörler (yani dış alıcılar) gerizekalı değil.
Zaten, ekonomik büyümemizin yavaşlamasının en büyük nedeni de üretmeyen bir ülke olmamızdır. Neyin doğru üretim olduğunun bilgisi de gayet basittir. Katma değeri yüksek ürün en çok kazandırandır. Mevcut sanayi kollarında, katma değeri en yüksek ürünler teknoloji en yoğun ürünlerdir. Elektronik eşyalar gibi. Malesef bizimkilerin bunu anlaması yıllar sürdü. Geri kalmış Ortadoğu kafasının bize en büyük zararlarından biri budur. Bilim ve teknolojiden uzak oluşumuz!
Bugün, yerli sanayici iç pazarda uluslararası markalarla yarışabilsin diye cep telefonu, tablet, bilgisayar gibi ürünlerin ithalatına yeni vergiler getirme noktasındasın. Mantıken doğru mu? Fizyolojik olarak evet, lakin mental olarak hayır. Şu an sen yerli ama dandik ürünün aşırı değerlenmesine kapı açtın! Ürettiğin yerli malın satış fiyatı yabancıdan düşük kalacak, ama bunun sebebi senin yabancıya koyduğun yüksek vergiler olacak. Dolayısıyla aslında vatandaşına iyilik etmiş olmayacaksın. Eğer yerli ürününün, yurtdışı pazarında rekabet edebilecek kalitede ve fiyatta olacağına inanıyorsan, o zaman yabancı mamülle olan ilk sınavını kendi ülkende vermesini sağla. Yerli üreticiye esas desteği böyle verirsin! İyisini yapabiliyorsa iyi fiyata yapsın ve satsın. Tüketici tercihlerinin belli bir yüzdesinde mutlak ona doğru kayış olacaktır. Bunu anlamak çok basit. Samsung, bundan 10 sene evvel Nokia’nın gerisindeyken şu an pazar lideri ve ortada Nokia diye bir şey kalmadı. Tüketici (kastettiğimiz ortalamadır), çoğunlukla rasyonel davranır.
Çok değişkenli dediğimiz için her değişkeni burada tek tek anlatamayız. Ama hepsinin mantığı da basittir. Ekonomiyi aslında belki de en iyi olasılık denklemleri ifade eder. Yani kesin ölçümlerden bahsedemeyiz. Ama bir şeylerin belirli aralıklarda olma ihtimalinn daha yüksek olduğunu iddia edebiliriz. Bu yüzden de Ekonomi Teorisine, bir Erwin Schrödringer ya da bir Paul Dirac eli değseymiş derim her zaman! Eminim ki konunun mahiyetini çok daha kısa ve net ifade edebilirlerdi. Böylelikle bunca gereksiz ekonomi yorumcusuyla muhattap olmak zorunda kalmazdık. Belki onları kızdıracağım ama, ekonomistlerin gündelik hayata futbol yorumcularından daha faydalı açıklamalar getirdiklerine inanmıyorum!
Ahmed Yenigün
– Haber Lotus –
HLotus
