Evrim kuramının en önemlisi taraftarlarından biri olan Thomas Henry Huxley [1825-1895], agnostisizm kavramının sahibi, İngiliz biyologdur. Darwin’in sadık takipçisi lakabı ile bilinir. O Darwin’i, Türlerin Kökeni’ni yazmasından önce de desteklemekteydi. Onların dostluğu uzun yıllar devam edecektir.
İlginç olan şu ki evrim konusundaki tartışma çemberinin dışında kalmayı yeğleyen Darwin’in aksine Huxley, bu ateş hattının içinde olmayı tercih etmiştir.
Bu tartışmaların en önemlisi 1860 yılında Oxford Üniversitesi’nde toplanan İngiliz Bilim Geliştirme Derneği’nin yaptığı toplantı ile başlar. Toplantının amacı, yeni ve tehlikeli olan bu fikri çürütmektir, Bu amaçla Psikopos Samuel Wilberforce, Huxley’e “atalarının arasında maymun olup olmadığını” şeklinde soru sorarak onu aşağılamaya yeltenir. Huxley, soğukkanlılığı ile “atasının maymun olmasını; kültürlü ve zeki fakat bu zekâsını önemli bir bilimsel tartışmayı gülünç hâle getirmek için kullanan bir kişiye yeğlediğini” ifade eder. Bu tartışma ile erim düşüncesi daha çok duyulmuş oldu. Bu tartışma en çok bilimin ilahiyattan bağımsız bir şekilde ele alınmasının miladı olma konusunda önem taşır.
60larda taksonomi, etnoloji ve paleontoloji alanlarında çalışmalar yürüten bilim insanı, Londra Jeoloji Topluluğu ve Etnoloji Derneği’nde yöneticilik yaptı. Kraliyet Cerrahlık Okulu’nda öğrenci yetiştirdi. Metafizik Derneği’nde aktif rol aldı, İşçi Erkek Yüksekokulu’nda onursal yöneticilik görevine getirildi.
70’lerde başlayan eğitim reformu üzerinde çalışmaları ile meşhurdur ve görüşleriyle de önemli etki yaratmıştır. Temellerini attığı ilköğretim sistemi, Birleşik Krallık’ta yetmiş beş yıl boyunca uygulanmıştır. Birçok yükseköğretim kurumunun düzenlenmesinde oygörev aldı. Britanya Ansiklopedisi’nin dokuzuncu cildinde katkısı büyüktür.
78’de Aristoteles’in felsefî görüşlerini orijinal dilinden okumak istemesi üzerine Eski Yunancayı öğrenmeye başladı. Giderek felsefeye merakı artınca Hume, Berkeley, Descartes üzerine yazmaya karar verdi ve günümüzde hâlâ okunmaya değer yazılar bıraktı.
Merve Yezda Bingöl
HLotus