Nurettin Topçu ve Şehir (2)

Önceki yazımızda Nurettin Topçu’nun gündeme getirdiği Anadoluculuk fikrinin, daha işlenmesi gereken, yeni fikir adamları tarafından çalışılması gereken bir düşünce olduğundan bahsettik. Bunu Topçu’nun köy-şehir ilişkilerini Anadolu’nun bin yıllık nizamından hareketle ele almaması sebebine bağladık. Anadolu’nun çiftçi ve toprağa bağlı yaşayan halkının tebaası kılındığı düzenin tımar-dirlik sistemi olduğuna, bu sistemin şehir yönetimine ve ticari bir sınıfa (ahiliğe) muhtaçlık duyduğuna işaret ettik.

Topçu’nun köycü düşüncesi, işçi sınıfının büyüyerek devrimci sınıf mücadelesi ile devlet nizamını değiştirme tehdidini bertaraf etme kaygısını hatırından hiç çıkarmamıştır. Bu nedenle Nurettin Topçu, ticaret sahipleri ile işçi sınıfının önünü keserek yöneten (devlet) ile yönetilen (köylü) arasında inşa edilmiş bir cemiyet nizâmı tesis edilmesini önermektedir. Topçu’ya göre cemiyette nizâm, devletin varlığıdır. Ondaki hâkimiyet ve otorite, mutlak olmaya doğru gittikçe, devletin kuvvetinin ifadesi olurlar. Ancak bu kuvvet, meşru olmak için, daima daha ileri ve daha tam bir nizâmın iradesiyle beraber bulunmalıdır. Onun hamlesi ilahi nizâma doğru ilerleyiş olmalıdır.

Topçu, “Ticaret sahipleri, halkın damarlarından çekebildikleri kanla her biri ayrı bir fesat müessesesi ve fitne kaynağı mukaveleler ortaya koyuyorlar” (Topçu, (AN), 1997: 43) diyerek ticaret kesimini yargılar. Diğer taraftan “Toprak ve mukaddesat dostu olmayan bir proleter sınıfının hayatımızı istilasından korkalım. Yarınki Türkiye’yi, bir madde cehennemi yapmaktan çekiniyorsak, bugünden büyük nüfuslu şehirlerin etrafını, büyük fabrikaların bacalarıyla süslemeye özenmemeliyiz” (Topçu, (AN), 1997: 43) diyerek işçi sınıfının büyümesini engellemeye çalışır. Topçu, Osmanlı toplumunun ahi teşkilatının öneminin farkında ise de ona Yeni Nizâm’ında köylülük kadar yer açmaz. Onu bir tür devlet müessesesi kılma niyeti vardır: “Küçük esnafın, eski devirlerdeki loncalar gibi ahlâkî teşekküllere bağlanmayarak yalnız teşkilâtın menfaatlarını araştırıcı dernek ve cemiyetlerle idare olunmaları, çalışmalarının hiçbir ahlâkî kontrole tabi tutulmayışı, onları en fazla kazanç endişesinin götürebileceği kadar iğrenç bir çalışma batağına sürüklemektedir” (Topçu, (AN), 1997: 123). Topçu’nun ahilik sistemini yeterince incelemediği, bu sistemin tımardan bağımsız ele alınamayacağına dikkat etmediği söylenebilecektir. Bunun temel nedeni tüccarları kendi menfaatlerini düşünmeye mecbur bir kesim olarak görmesidir (Topçu, (AN), 1997:188). Topçu’ya göre “Tüccar demek, kendi sırasını savmışsa oğulları için, çoğu kere kadın satıcısı demektir. Çok evlilik de imam nikahı yoliyle veya metreslik halinde onların hakkıdır” (Topçu, (AN), 1997:189). Topçu’ya göre “her mahalleden bir milyoner çoktan çıktı ve zillet ilerledi” (Topçu, (AN), 1997:171). Halkın hakkı olan serveti ele geçirerek, halkı hakkı olan servetten hem de süründürürcesine mahrum eden tüccarların işyerlerini ve ekonomik çalışma imkânlarını toptan ele geçirerek yüksek fiyat, ihtikâr, karaborsa hançerleriyle halka kan kusturmaları hep sermaye ve büyük ticaret devrinin cinayetleridir (Topçu, (AN), 1997:167).

Bu nedenle Topçu, devlet eliyle köylüye sahip çıkılmasını istemektedir. “Köy ahlâkî önderini bekliyor” (Topçu, (AN), 1997:134) diyen Topçu, Cumhuriyet devrinde “Bakanlıklarda ve başşehirde görülen köylü kolundan tutulup dışarı atılıyordu” (Topçu, (AN), 1997:156) şeklinde ezilmişliğini tasvir ettiği bu tabakaya sahip çıkar.

Diğer taraftan köydeki tehlikeyi de bertaraf etmek istemektedir. Tıpkı kentlerde kapitalistlerin emek sömürüsünü sistemleştirdiği gibi Anadolu’da da emeği sömüren bir ağalar tahakkümü vardır (Topçu, (AN), 1997:111). Bu nedenle otoriteli ve merkeziyetçi, yani sıkı devlet kontrolü altında iş gören bir yeni nizâm önerir.

Bu yeni nizâmın şemasını aşağıya aldık. Devam edeceğiz.

–        Topçu Nurettin, Ahlâk Nizâmı (AN), Dergâh Yayınları, 1997

Lütfi Bergen

twitter.com/BergenLutfi

– Haber Lotus –