Kaş, Batı Antalya’nın en sarp kayalık yerinde ve tam ortasındadır. Tarihte Likya (Lycia) diye anılırken Selçuklu tarafından “Teke” ismiyle anılır olarak bilinir. Ben de öyle okudum öyle bildim. Ancak geçenlerde bu yazı dizisi ile ilgili araştırma yaparken karşıma “Teke” ismi ile enteresan, enteresan olduğu kadar da bir o kadar ilginç bilgi çıkıvermez mi? Rabbim yine cömertliğini göstermiş ve uykusuz geçen gecelerimi ödüllendirmişti: Hamdolsun!
Meis adası ile ilgili bir tezi incelerken karşıma “Teke” yarımadasının isim babasının Harun Reşit olduğu çıkınca hem çok şaşırdım hem de çok sevindim. Bundan sonra şimdiki Batı Antalya’nın Teke Yarımadası olarak adlandırılması 800’lü yıllarda yaşayan İslam Halifesi Harun Reşit tarafından verilmiş ve Cumhuriyetin kuruluşuna kadar bu isimle anılmıştır!” diyebileceğiz gönül rahatlığıyla… İşte ispatı:
“Meis, kâbel′l-milâdiye Rodos′a merbût olub “İstatas” nâmıyla Rodos′dan i’zâm kılınan me’mûrlar tarafından idâre olunduğu ve bir zaman büyük İskender tarafından istîlâ olunarak âhiren İskender′in vefâtıyla mülkünün taksîmi esnâsında bu cezîrenin “Likya” ve “Pamikya” hükümdarı bulunan “Narhos Andervito”nun hissesine isâbet eylediği ve daha sonraları mütenevvi’ ve müteferrik bir çok hükûmetlerin zîr-i idâresine geçüb milâdın 348 târîhinde ikinci Petoloma′nın ve bundan [225] sonra Romalılar Devri geliyor ki “Loysoş” ve âhiren “Emilyos”un zîr-i idâresine intikâl etmişdir.
Miladın 808 târîhlerinde “HARUN ER-REŞİD” buraları da memâlik-i cesîmesine ilhâk etmiş ve 1307 târîh-i milâdîsinde Selçukiyye hânedânından Üçüncü Alaaddin Şah tarafından feth olunub evân-ı saltanatda Likya veya Makliya nâmıyla yâd olunan mahallere TEKE nâmı verilmişdir. Ba’dehu cennet-mekân-ı Sultan Murad Han-ı Sânî Hazretlerinin Mısır′dan avdet-i hümâyûnlarında cezîreyi memâlik-i Osmaniyye′ye ilhâk buyurmuşlardır.”
Fatih Özçelik: M. 1903 (H. 1321) tarihli Salname’ye göre Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniv. , 2007. s. 260.
HARUN REŞİD (763–809),
Abbasiler’in en ünlü halifesidir. Yönetim döneminde Abbasiler her alanda parlak başarılar kazandılar. Harun Reşid’in görkemli yaşamından kesitler Binbir Gece Masallarına da konu oldu. Harun Reşid, üçüncü Abbasi Halifesi Mehdi’nin (775-785) oğludur. Babasının vali olarak bulunduğu İran’ın Rey kentinde doğdu. Çocukluğu ağabeyi Hadi ile birlikte Bağdat’ta geçti. Öğretmeni Yahya Bermeki’nin gözetimi altında sarayda özel eğitim gördü. Henüz 17 yaşındayken Bizans İmparatorluğu’na karşı düzenlenen sefere katıldı.
Ardından Azerbaycan ve Doğu Anadolu valiliğine getirildi. Bu görevdeyken 782’de Anadolu içlerine bir sefer düzenledi. İstanbul önlerine kadar ilerleyen Abbasi ordusu büyük ölçüde ganimet elde ederek geri döndü. Ayrıca Bizans İmparatoriçesi Eirene barış karşılığında Harun Reşid’e 90 bin altın ödemeyi kabul etti.
Halife Mehdi kazandığı başarılardan ötürü küçük oğlu Harun Reşid’i veliaht yapmak istiyordu. Ama buna büyük oğlu Hadi karşı çıkınca baba oğul arasında mücadele başladı. Mehdi Cürcan’da bulunan Hadi’ye karşı düzenlediği sefer sırasında bir kaza sonucu öldü. Babasının yanında bulunan Harun iç savaş çıkmasından çekinerek ağabeyi Hadi’nin halifeliğini 785’te kabul etti. Hadi kısa süren halifeliği sırasında, kendinden sonra yerine kardeşi Harun Reşid’in geçmesini önlemek amacıyla oğlu Cafer’i veliaht ilan etti. Ama bu davranışı sert tepkilere yol açtı ve 786’da zehirlenerek öldürüldü. Harun Reşid annesinin de desteğiyle tahtı ele geçirdi. Cafer de bütün haklarından vazgeçmek zorunda kaldı. Harun Reşid ilk olarak öğretmeni Yahya Bermeki’yi büyük yetkilerle vezirliğe getirdi. O da devleti iki oğlu Fazl Bermeki ve Cafer Bermeki ile birlikte yönetmeye başladı.
Devlet işlerini Bermekiler’e bırakan Harun Reşid Bağdat’taki sarayında görkemli bir yaşam sürdü. Bu arada Mısır, Suriye ve Yemen’deki ayaklanmalar bastırıldı. Harun Reşid yıllık vergisini ödemeyen Bizans İmparatorluğu’na karşı 804’te bir sefer düzenledi ve İmparator Nikephoros’un ordusunu bozguna uğrattı. Sağlanan anlaşma 806’da yeniden bozulunca Harun Reşid bu kez Anadolu içlerine kadar ilerledi, Nikephoros vergi vermeyi kabul etmek zorunda kaldı.
Afrika’dan Hindistan sınırına kadar uzanan ülke ekonomik ve kültürel bakımdan en parlak dönemini yaşıyordu. Bermekiler’in yönetimde gösterdikleri beceriyle ülke toplumsal bakımdan da düzene kavuşmuştu. Ama Bermekiler’in halifeyle boy ölçüşecek dereceye varan zenginlikleri ve elde ettikleri güç birçok çevrede tepki uyandırıyor, kıskançlıklara yol açıyordu. Harun Reşid’e de yansıyan bu gelişmeler, sonunda onu Bermekiler’e karşı harekete geçirdi. Harun Reşid 803’te önce Cafer Bermeki’yi idam ettirdi. Kardeşi Fazl’ı ve babaları Yahya’yı da tutuklattı, mallarına el koydu. Bundan sonra devlet işlerini vezirliğe getirdiği Fazl bin Rebia ile birlikte yürütmeye başladı.
Harun Reşid oğulları Emin ile Memun arasındaki mücadeleyi önlemek için de 803’te Emin’i Irak ve batı eyaletleri valiliğine, Me-mun’u da İran ve Horasan valiliğine getirdi. Bundan sonraki yıllar oldukça huzurlu geçti. Harun Reşid 809’da Horasan’da baş gösteren karışıklıkları önlemek amacıyla çıktığı sefer sırasında İran’da Tus’da öldü.
Harun Reşid döneminde Abbasi ülkesi her alanda zenginliğin doruğuna ulaştı. Irak ve Suriye’de yapılan yeni sulama kanalları sayesinde tarımsal üretim büyük ölçüde arttı. Yol ağının büyümesi, güvenliğin sağlanması iç ve dış ticareti geliştirdi. Kâğıt, cam, maden işleme ve dokuma sanayisinin ürünleri o zaman bilinen dünyanın her yerinde aranan mallar oldu. Avrupa para kıtlığı yaşarken Abbasiler’in elinde çok miktarda altın ve gümüş para vardı. Başkent Bağdat büyük bir ticaret ve kültür merkezi durumuna geldi.
Harun Reşid edebiyata ve güzel sanatlara yakınlık duyardı. Sarayı şairlerin, düşünürlerin, müzikçilerin toplandığı bir merkez olmuştu. İslam dünyasının her yanından bilim adamları ve sanatçılar akın akın Bağdat’a geliyor, Harun Reşid’in koruması altına giriyorlardı. Her türden düşüncenin tartışıldığı bu ortamda Harun Reşid, babası Mehdi döneminde başlayan Yunanca, Latince ve Süryanice yazılmış klasik bilim ve düşünce yapıtlarının Arapça’ya çevrilmesi işini daha da hızlandırarak sürdürdü
http://www.msxlabs.org/forum/siyaset-ww/206997-harun-resid.html
İlyas Torgaç
– Haber Lotus –
