Onun hakkında konuşmak gerçekten zor. Neden zor? Çünkü, o kadar zengin bir dünyası vardır ki, herkes onu baktığı yerden görmüş ve okumuştur. Orhan Pamuk’a göre, Dostoyevski, hayatı boyunca, karşı çıktığı Batı medeniyetinin enstrümanlarıyla kendini ifade etmenin sancısını çekmiş bir yazardır.
En iyi Dostoyevski biyografilerinden birine sahip olan Henry Troyat, onun gökle yer arasında asılı kalmış bir yazar olduğunu söyler. Ne tam bir inançlıdır Dostoyevski, ne de tam bir inkârcı. Hayatı, sürekli bir devinim içinde geçmiş, mutlak savunduğu Tanrı inancını bile roman kahramanlarına sorgulamaktan vazgeçmemiştir.
Freud, Dostoyevski’yi bir başka açıdan ele alır mesela. Freud’a göre, Dostoyevski, sanılanın aksine sara hastası değildir. Yaşadığı bütün sıkıntıların kaynağı, babasına duyduğu öfkedir.
Tüm zamanların en iyi biyografi yazarlarından biri olan Stefan Zweig, Dostoyevski’nin kumar tutkusunu para hırsına değil, yaşama olan susuzluğuna bağlamıştır.
Dostoyevski, Turgenyev ya da Tolstoy gibi, yeri ve konumu belli olan bir yazar da değildir. Sibirya, Katorga, sara illeti, yoksulluk, kumar, şehvet düşkünlüğü, Avrupa’ya muhalefet, İsa inancı, bütün bunlar, Dostoyevski’nin hayatında, gel gitler oluşturmuştur.
İlk eseri “İnsancıklar” adlı romanıyla bütün Rusya’da bir anda şöhret bulmuştur. İkinci eseri “Öteki” isimli romanı korkunç bir alayla karşılaşır. Bunalıma girer, dengesini yitirir. Yazmayı bırakır ve devrimcilere katılır. Bir gece yarısı evi basılır, idam cezasıyla yargılanır, 4 yıl Sibirya’da kürek mahkumu olarak çile çeker. Okuyabildiği tek kitap vardır: İncil.
Dul bir kadınla, ona acıdığı için evlenir Dostoyevski. Tüm yaşamında, yoksulluk, terketmeyen tek dostudur. Bir dönem göklere çıkarılır, başka bir dönem yuhalanır. Hayatının sonuna doğru, yeniden şöhret kazanır. Bütün Rusya’nın sevgisini kazanır. Millî bir kahramandır artık. Fakat bu kahramanlığı, kapıda senetle bekleyen alacaklılara engel olmayacak bir başarıdır. Ancak öldükten sonra para kazanır. Hiç değilse eşine ve çocuklarına iyi bir hayat bırakmıştır. Kendi yaşayamasa da.
Ekrem Özdemir
– Haber Lotus-
HLotus
