Hintli bilgin Acharya Kanad, MÖ. 600 yılında atom felsefesini kurarken,Tanrı’nın ezeli atomlardan oluşturduğuna inandığı bu alemin, maddi olmayan alemle olan ilişkilerini kıyas yöntemleri ile tasımlayarak, gerçeği tanımayı esas almıştır.
Sisteminin temeli, eşyanın onu algılayan zihinden ve hepsinin de birbirinden özgür olduğu inancından hareketle, Çoğulcu Gerçekçilik doktrinidir.
Böylesi bir Pluralistik Realist alem, karışık ilişkiler ağıdır ki, nesnel olan ve olmayanlar bir arada evrenin sistematik planında yer alırlar. Bu nedenle, varlıklar kategorize edildiğinde, Vişeşha yani Çeşitlilik önem kazanır. Geçici alem Maya’dan kurtuluş, Karma ile olası görülür.
Gerçeklerin dokuz atomik sınıfı vardır, her nesne, bu dokuzludan birine ait bulunmuş; toprak, su, ateş, hava, ether, zaman, mekan , sonsuz ruh ve zihin ile sınıflanmıştır. Vaisheshika; ayrım, Sutra ise doğru öğreti anlamındadır.
Zaman ve mekan atomları parçalanamaz zerrelere sahiptir, Akıl, atomik ezeli nesne özelliği alır, Ruh ise ezeli ve ebedidir.
Alem, bölüne bölüne gelip, bir noktadan sonra bölünemeyen, ancak, değişim süreci içinde birbiri ile birleşerek ayrılabilen, tek başına sonsuz, diğerleri ile biraraya geldiğinde sonlu parçacıkları barındırır. Evrenin sonu, bu atomların ayrılmaları anlamına gelmektedir.
Hint atomculuğunun özel görüşü, Karma felsefesi ve liyakat konusu için, Tanrı’nın emrinde ve özel kanunlara uyan atomlar tasarlaması ile belirginleşir.
Atom ezelidir, ancak, ondan oluşan terkipler ölümlü haldedir. Atomlar arazlar taşımakta, ve bilgin Kanad’a göre, tat, koku , sayı, hacim, renk, miktar, özellik, ayrıklık, birleşiklik, tatlı, acı, bilgi , sevgi , nefret, önce, sonra, hasret gibi 17 ilinek ve bunların da özgün mekanları bulunmaktadır. Bir arazı taşıyan cevher, diğer arazı taşıyamaz.
Jaynacılığın temeli olan bir ekolde de, yine, zaman ve mekan atomik yapıya sahiptir, tüm atomların ruhu evreni yaşamla doldurmakta ve atom ile arazı, yine birbirlerinden bağımsız halde algılanmaktadır.
Sayısı 9 olarak tasarlanan maddelere bakarsak, bunlar Dravya adı altında toplanır.
17 kalite ve nitelik ise Guna olarak adlanmıştır.
3 Karma; Akasa -ether, Kala – zaman, Atman- ruh’tur.
Bir çok özellik için yaygın maddeler bulunduğundan, bunlar da sāmānya olarak adlandırılır.
Atom sayısız olduğundan, sayısız viśeṣa vardır.
Samavāya; ayrılamaz maddeler arasında mevcut ilişki olarak tanımlanır.
4 element yani Bhuta ise şöyle adlanır; Pṛthvī –toprak, Jala –su, Vayu – hava, Agni- ateş.
Vaisheshikas kitabı, görünen evrenin bütün atomların orijinal bir stoğu olduğunu, Vaiśeṣika Sutra (7.1.26) ile ebedi olduğunu, Ruhlar ve Üstün evrenin ise, atom üretiminde yalnızca bir belirteç rolü oynadığını söylemektedir.
Ferda Ercan Uyulan
– Haber Lotus –
HLotus
