Devam edelim… Eğer bir önceki yazıyı okumadıysanız ve bunu okumak istiyorsanız, önce onu okuyup sonra buna geçmenizi öneririm.
Boyutlarla ilgili düşünmek güzel bir zihin jimnastiğidir. Biz 4’üncü, 5’inci, 6′ ıncı… ve daha fazla boyutu, önceki yazıda da dediğimiz gibi asla zihnimizde canlandıramayız. Lakin elimizde çok güzel bir soyutlama tekniği olarak matematik vardır. Ama burada matematikten kastımız; türev, integral, cebir dizileri, tensörler gibi ileri matematiktir. Bunları herkesin bilmesini bekleyemeyiz. Bilmeleri de gerekmez. Bu sebepten biz resimler halinde düşünmeye devam edelim. Fakat bazı küçük hilelere başvurmamız gerekecek. Mesela bazı şeyler var olmasına karşın, sanki yokmuş gibi kabul edeceğiz. Bunu yapmak zorundayız, zira matematikten kaçmanın faturasını bir şekilde ödemek durumundayız.
Herkesin, bir A4 kağıda çizdiği bir düzülkesi vardı. Gelin evreninize biraz farklılık katalım. İki ucundan bükerek bir silindir olacak şekilde birleştirelim. Bunu yaparak farkettiyseniz, evreninize bir 3 üncü boyut kattık. Dikdörtgen şeklindeki A4’ünüzün uzun kenarı silindirin yüksekliği haline geldi. Kısa kenarları ise bir çemberin çevresini oluşturdu. Çember 2 boyutlu bir şekildir. Yani siz bir kıvırma işlemi yaparak, 1 boyuttan 2 ayrı boyut meydana getirdiniz. 2 inci boyutunuzu ise 3 üncü boyut olan yükseklik haline dönüştürdünüz. Bir geometrik oynama yaparak boyutlarla oynamış oldunuz.
Şimdi ise silindiri gözünüzden yeterince uzağa koyun, çemberleri göremeyeceğiniz bir açıyla. Silindir şeklindeki cisim artık size 2 boyutlu bir dikdörtgen gibi görünmeye başlar. Cismi daha da uzağa koyarsanız, oldukça uzağa, silindir bir çizgi haline gelir. Yani tek boyutlu olur. (çizginin kendi et kalınlığı her zaman vardır, ama çok çok ince olduğu için gözardı edebiliriz.)
Bunu neden yaptık? Boyutlar insanın algısına göre yer değiştirebilir. Bir boyutun sabitliği sözkonusu değildir. Ve başka bir önemli nokta da bazen 1 boyut diğer boyutların üzerini sararak onları gizleyebilir. Tıpkı silindirin 3’üncü boyutunun yeterli mesefade 1 inci ve 2 inci boyutları gizleyebildiği gibi…
Thedor Kaluza ve Oscar Klein’ın, Albert Einstein’ın alan denklemleri dediğimiz kümeyle oynayıp da buldukları 4. uzaysal boyut, işte bizim gözlerimizden saklanmış olan çok çok küçük bir boyuttur. Bu boyutun mesafesi denklemlere göre 10 üzeri -32 metredir. Yani 1 metrenin trilyon kere trilyon kere 100 milyarda 1’i kadar bir uzunluk. İnsan gözünün görebileceği en kısa dalgaboyunun uzunluğu 400 nanometredir. 1 nanometre 1 metrenin milyarda biridir. Arada devasa bir fark vardır. Fakat bizim bir şeyleri göremiyor olmamız demek, o şeylerin olmadığı anlamına gelmez. Neden mi?
400 nanometre dalgaboyuna sahip dediğimiz ışığın rengi mordur. Bundan küçük dalga boylarını göremeyiz. Ama varlığını biliriz. Mesela bugün tıp biliminde kullanılan x ışını ve gama ışınının dalgaboyları çok daha kısadır. Zaten bu nedenle onları göremeyiz. Ama vardırlar. Hatta dediğim gibi çok da işimize yararlar. Demek istediğim, bir şeyi görmüyor olduğumuz için yoktur diyemeyiz. Bu bilimdışıdır. Bilimsel olan gözümüzün sınırlandırılmış olduğudur.
Bazı sınırlandırmalar ise Evrende var olan her şey için geçerlidir. Misal ışık hızı. Evren’de ışık hızından daha hızlı hiçbir şey yoktur. Olamaz. Bundan eminiz. Albert Einstein’ın 1905 senesinde ortaya koyduğu Özel Göreliliğin en önemli hususlarından biri, ışık hızının kozmik hız sınırı olduğu gerçeğidir. Sadece insanlar değil, atomaltı parçacıklar dahi ışıktan daha hızlı yol alamazlar. Işığın hızı yaklaşık olarak saniyede 300 bin km’dir. Biz zaten insanoğlu olarak, bu hızın yakınına yaklaşmayı hayal bile edemiyoruz. Ama bazı atomaltı parçacıklar epeyce yaklaşabilirler. Lakin asla geçemezler.
Bu örnekleri çok çok artırabilirim. Peki neden sınırlar var? Bu sınırlar nereden geldi? Bundan sonrasını herkesin kendi düşünce dünyasına bırakıyorum…
Ahmed Yenigün
– Haber Lotus –
HLotus
